Kiến trúc Phật giáo thời Lê được phát triển mạnh mẽ với những công trình đáng chú ý như chùa Keo, chùa Chuông, chùa Bút Tháp,…Thời kỳ Lê Trịnh hoặc Lê Trung Hưng là giai đoạn phong kiến duy nhất ở Việt Nam mà vua và chúa tồn tại song song. Với sự nắm quyền của Chúa Trịnh, thời kỳ này chứng kiến sự phát triển đáng kể của các công trình kiến trúc tôn giáo. Hãy cùng Phật Giáo 568 tìm hiểu thêm về các công trình kiến trúc Phật giáo thời Lê qua bài viết dưới đây.
Kiến trúc Phật giáo thời Lê Sơ
Nhà nước phong kiến Lê Sơ ra đời trong một thời kỳ đầy khó khăn, khi nền văn hóa gặp phải sự phá hủy nghiêm trọng và xã hội chịu đựng gánh nặng của cuộc xâm lược của quân Minh kéo dài hai mươi năm. Các công trình tôn giáo nổi tiếng như chùa Long Đọi, tháp Chương Sơn, đã bị tàn phá. Đồng thời, trong bối cảnh triều đình Lê Sơ áp đặt tư tưởng Nho giáo làm triều chính, Phật giáo và các tôn giáo khác gần như bị đẩy vào bước đường suy tàn.
Nho giáo trở thành trọng tâm tư tưởng và là nền móng để xây dựng mọi cơ cấu chính trị và xã hội. Ở giai đoạn ban đầu, chính phủ ngăn chặn việc xây dựng các đền chùa, đúc chuông và điêu khắc tượng, thay vào đó tập trung vào việc xây dựng các cung điện, đền đài, lăng mộ, văn miếu… đều phản ánh tư tưởng Nho giáo. Do đó, kiến trúc Phật giáo không có sự phát triển trong giai đoạn này.
Dưới thời Lê Thánh Tông, vào năm 1461, đã được ban hành một sắc lệnh rằng “mọi chùa cần tuân thủ nguyên tắc không được tự ý cải tạo nếu không có nhu cầu thực sự”. Trong thời kỳ Lê Sơ, để tăng cường phẩm chất của các nhà sư, họ phải tham gia vào nhiều kỳ thi chọn lựa và phải có kiến thức uyên thâm về kinh sử, cũng như tuổi đời trên 50.
Các lệnh cấm của nhà nước, như việc ban hành các quy định hạn chế Phật giáo, giới hạn việc xây dựng chùa chiền và sự phát triển của tăng lữ, đã làm cho việc xây dựng các ngôi chùa lớn trở nên khó khăn hơn. Tuy nhiên, tinh thần Phật giáo với sức mạnh sống mãnh liệt vẫn thu hút được sự ủng hộ từ cả nhân dân và một phần của tầng lớp quý tộc.
Các vị vua như Lê Thánh Tông vẫn tôn vinh vẻ đẹp của các chùa thông qua việc viết những bài thơ tuyệt vời như về chùa Trấn Quốc, chùa Pháp Vân…. Chùa Trấn Quốc một trong các công trình kiến trúc Phật Giáo ở Việt Nam lọt vào top công trình kiến trúc Phật giáo đặc sắc nhất thế giới, Các nghi lễ tâm linh như rước Tứ Pháp vẫn được tổ chức thường xuyên. Chùa chiền tiếp tục là nơi mà tín ngưỡng dân gian được thực hiện và Phật giáo đã hoà mình vào dòng chảy văn hóa dân tộc.
Công trình kiến trúc Phật giáo thời Lê Sơ
Chùa Keo
Chùa Keo, hay còn được gọi là Thần Quang Tự, nằm tại Duy Nhất, Vũ Thư, Thái Bình, Việt Nam. Đây là công trình kiến trúc thời lê sơ độc đáo nhất và là một trong những ngôi chùa cổ hiếm hoi được bảo tồn gần như nguyên vẹn với kiến trúc 400 năm tuổi.
Thông tin từ văn bia và địa bạ tại Chùa Keo ghi lại rằng diện tích của khu kiến trúc chùa lên đến khoảng 58.000 m2, bao gồm nhiều tòa nhà xây dựng theo nhiều phong cách kiến trúc khác nhau. Hiện nay, trong số 17 công trình còn tồn tại, có 128 gian được xây dựng theo phong cách “Nội công ngoại quốc”. Ngoài việc thờ Phật, chùa còn có khu vực thờ Không Lộ – Lý Quốc Sư. Toàn bộ công trình được làm từ gỗ lim và được điêu khắc tinh xảo bởi các nghệ nhân thời nhà Hậu Lê.
Chùa Chuông
Chùa Chuông, hay còn được biết đến với tên gọi chữ Hán là Kim Chung Tự, đặt tại thôn Nhân Dục, phường Hiến Nam, thành phố Hưng Yên. Nằm trong quần thể di tích Phố Hiến, nó đã được coi là “Phố Hiến đệ nhất danh thắng”.
Chùa Chuông là công trình thời Lê được xây dựng từ thời kỳ Hậu Lê (thế kỷ XV) và đã trải qua một quá trình trùng tu lớn vào năm 1707, tạo nên hình dáng hoàn chỉnh như ngày nay. Năm 1992, Bộ Văn Hóa – Thông tin đã xếp hạng chùa Chuông là di tích kiến trúc nghệ thuật.
Chùa Bút Tháp
Chùa Bút Tháp, hay còn được biết đến với tên gọi chữ Hán là Ninh Phúc tự, được đặt tại bên bờ của đê hữu sát bờ sông Đuống, thôn Bút Tháp, Đình Tổ, Huyện Thuận Thành, Bắc Ninh. Người dân trong khu vực cũng thường gọi chùa này là chùa Nhạn Tháp. Trong khuôn viên của chùa có tượng Bồ Tát Quan Thế Âm thiên phủ thiên nhãn bằng gỗ, được biết đến là lớn nhất Việt Nam. Đây cũng là một trong những di tích quốc gia đặc biệt của Việt Nam, được xếp hạng vào đợt thứ tư.
Chùa Bút Tháp là một trong số ít các ngôi chùa cổ với quy mô kiến trúc lớn còn tồn tại trong Đồng bằng Bắc Bộ cho đến ngày nay. Kiến trúc của chùa độc đáo và hài hòa với môi trường thiên nhiên. Tất cả các công trình chính của chùa được hướng về phía Nam, theo truyền thống của người Việt. Đối với Phật giáo, hướng Nam được coi là hướng của trí tuệ và sự an lạc.
Chùa Nành
Chùa Nành, hay còn được biết đến với tên gọi Chùa Pháp Vân hoặc chùa Cả, nằm tại làng Nành, xã Ninh Hiệp, huyện Gia Lâm, ngoại ô của Hà Nội. Chùa Nành còn được biết đến với danh hiệu “Bắc Giang đệ nhất thiền môn”.
Đây là một trong bốn ngôi chùa thờ Tứ Pháp lớn nhất miền Bắc Việt Nam, bao gồm chùa Dâu (Bắc Ninh), chùa Keo (Thái Bình), chùa Đâu (Hà Nội) và chùa Nành.
Chùa Nành được xây dựng theo lối kiến trúc “Công” với 100 gian, có một sân rộng dài trước cổng chùa và một thủy đình đối diện để tổ chức các hoạt động diễn rối nước. Chùa được xây dựng từ thời nhà Lý và có quy mô khá lớn, bao gồm các công trình như thủy đình, tam quan, tiền đường, cầu, tam bảo, tả vu, hữu vu, nhà Tổ, điện Mẫu và các khu vực phụ khác.
Chùa Đậu
Chùa Đậu, hay còn được gọi là Thành Đạo tự, nằm tại thôn Gia Phúc, xã Nguyễn Trãi, huyện Thường Tín, Hà Nội. Chùa này được đặt tên theo nữ thần Pháp Vũ, được thờ tại chùa và còn được biết đến với tên gọi Pháp Vũ tự.
Theo thông tin từ văn bia được lập vào thời kỳ của vua Dương Hòa thứ 5, chùa này được xây dựng vào thời nhà Lý, khoảng thế kỷ 11. Trong khuôn viên của chùa, có nhiều viên gạch lớn từ thời nhà Mạc và một số bia đá mang niên hiệu Sùng Khang (1566 – 1577).
Theo thông tin trên bia, vào năm 1635, thời vua Lê Thần Tông, chùa đã trải qua một cuộc trùng tu lớn. Kiến trúc của chùa được thiết kế theo kiểu “nội công ngoại quốc”, với tam quan chùa có một gác chuông đẹp, hai tầng và tám mái với các đầu đao cong vút. Nhiều bộ phận của chùa được chạm khắc với hình ảnh của rồng, phượng và hoa lá.
Kết luận
Kiến trúc Phật giáo thời Lê là biểu hiện rõ nét của sự sáng tạo và tinh hoa nghệ thuật của người Việt. Với giá trị lịch sử, văn hóa và nghệ thuật đặc biệt. Kiến trúc Phật giáo thời Lê đóng vai trò quan trọng trong việc gìn giữ và phát triển di sản văn hóa của dân tộc. Điều này đặt ra một thách thức và trách nhiệm cần thiết cho việc bảo tồn và khai thác giá trị của các công trình Kiến trúc Phật giáo thời Lê, nhằm góp phần vào việc bảo vệ, thúc đẩy sự đa dạng và phong phú của văn hóa Việt Nam.
